Achmed en Awraham

Op 29 september van dit jaar speelde ik met mijn groep 'Héjre Kati' in het stadhuis van Arnhem. Het was tijdens een conferentie over het fenomeen 'Stolpersteine'. Over de noodzaak ervan en de betekenis, georganiseerd door Hein-Willem Leraar. Achmed Marcouch de burgemeester hield een mooie toespraak evenals Bertien Minco van herinneringskamp Westerbork. Wij omlijstten met toepasselijke muziek, wat in zeer goede aarde viel.

In de middag werden in bijzijn van Achmed Marcouch de stenen gelegd op verschillende adressen en ik speelde bij elke steenlegging een 'nigun', een Chassidische melodie. Een van de 'Niguns' kende ik van Awraham Soetendorp. Ik ben waarschijnlijk de enige sterveling die hem kent, want Awraham was hem bijna vergeten. Ik schreef hierover in een oudere blog. Hier is een mooie foto hoe twee verschillende werelden bijeen kunnen komen. Een mooi beeld, dat al in muziek was voorzien op 29 september. Hier klinkt Awraham's Nigun

De Platenkoffer

Na mijn voorstelling in Oldeboorn bij Gerda Cuperus kwam er een man op mij af. "Sipke van der Meulen, aangenaam." Hij toonde mij een oude platenkoffer vol met Jiddische muziek. Ik bekeek ze en zag een paar pareltjes van Aaron Lebedeff, Abe Schwarz, Shlomo Secunda en vele anderen. Alles van voor 1940. Een waar schatkistje. Zegt de man:" dit is voor jou!" Ik viel stil. Is het van je familie? Nee. Hij had het ooit op de koninginnemarkt in Leeuwarden voor een habbekrats op de kop getikt. En nu voor mij. ik had al eens eerder een aantal platen cadeau gekregen en die ene plaat van mijn overgrootmoeder met zigeunermuziek. In het koffertje zat oa. Roumania, Roumania van Aaron Lebedeff. De oerversie van het nummer waar ik zo'n beetje in woon. In het filmpje draai ik fragmenten van Bessarabia en Roumenia van Lebedef. De Philips platenspeler redde ik van de ondergang door hem uit een bak van de vuilstort te vissen. Doet het gewoon. Ik scheer me ook nog steeds met een eitje van Philips uit 1965. Onverwoestbare Hollands glorie. Ik zal een catalogus aanleggen van de platen en kijken hoeveel info er te vinden is. "Das Meer gibt und das Meer nimmt."

Bienvenue Saladin

10 Jaar geleden was mijn goede vriend Hans Roseboom bij ons op visite. We hadden elkaar in 2009 in Roemenië, Blajèl, ontmoet. Hij runde een camping en had een keur aan vlaggen opgehangen van elke nationaliteit die langs was geweest. De Friese vlag trok mijn aandacht. We zochten met ons gezin een slaapplek. Na wat polyglotair armpje gedruk, konden we elkaar in het Nederlands verstaan. Hans was een oud-RodeKruismedewerker die het een ander had meegemaakt. Een joviale vent. 10 jaar geleden bood hij mij een saxofoon ter gebruik aan. Een Selmer Mark VI. Het neusje van de zalm. Ik aarzelde. Ik had tenslotte Johnny (zie blog Adieu Johnny) en dacht nog steeds mijn muzikale leven met hem te slijten. En dan zo'n instrument in de kast? Nee, ik stelde voor een aanstormend talent het instrument te gunnen.

Hans is enkele jaren geleden overleden. Nu ik het einde zag naderen van het bespelen van Johnny en hoopte dat die een plekje in het Joods Historisch Museum Amsterdam zou krijgen, moest ik op zoek naar vervanging. Ik belde Wilma, de weduwe van Hans, met de vraag of de sopraansax nog bij haar was. Dit was het geval. Ik wou hem kopen. Maar dat was niet mogelijk. Wilma zei dat de sax er nog was omdat ie op mij wachtte. Dat was Hans zijn wens. Ik was overdonderd. Thuis gekomen nam ik hem onder de loep. Google lens. Ik zag een gek embleem dat Google naar Saladin deed verwijzen. De grote Saladin? Ik vroeg Wilma naar de herkomst van de sax. "Heeft Hans in Bagdad gekocht op een veiling van aan lager wal geraakte Iraakse familie." Dus ik ging van een 'joodse'sax naar een 'islamitische'! Johnny had soul, 'neshomme'. In Saladin zal ik een Jiddische ziel moeten blazen. Les extrèmes se touchent! Ik heb weer een verhaal om op te diepen. Merci Hans!

Adieu Johnny

De sax van Johnny Salomons kreeg ik in 1993 van de moeder van mijn collega Sjaak. Ik diepte de historie van Johnny samen met het Joods Museum Amsterdam op en voelde me met hem verbonden als ik de sax bespeelde. Ik werd gesommeerd de sax in te leveren toen ik Di Gojim in 2021 verliet. Het gezamenlijke verzoek met het Joods Museum en het Joods Kwartier om het instrument een plek te geven in de collectie, als ware het een stolperstein, werd beantwoord met een brief van een advocaat. Ik bel aan op het adres in de Kwelderstraat. Een oudere man in joggingpak met verwilderd haar doet open. Mijn voormalige trompettist Sjaak. Nog even morsig als altijd. Droeg 25 jaar hetzelfde verschoten jasje, stond ooit in de onderbroek van zijn vader de theaterdirecteur te woord terwijl een en ander zichtbaar de vrijheid rook. Ik overhandig hem de saxofoon van Johnny. "Waar staat die naam dan Jaap?" Zeker vergeten dat ik jarenlang het verhaal van Johnny op het toneel heb verteld.

Bij het weggaan vraag ik hem naar de reden om mijn naam en die van Tseard Nauta, de oprichters en voormannen van Di Gojim, uit de biografie te wissen. Alsof we nooit hebben bestaan. Hij heeft geen idee. Tijdens mijn Nickelodeon optreden de dag erna in Oldeboorn eindigde ik met de Nigun van Awraham Soetendorp. De sax van Johnny zingt de melodie, ik zing mee. Tranen rollen over mijn wangen en het publiek voelt de emotie en huilt mee. Zoals Theodor Kramer schreef:"Ich doch müsste meine Wurzeln aus der Erde drehen." Het is klaar! Een nieuwe sax is mij geschonken. Het leven gaat verder. Het levensverhaal van Johnny is te vinden op youtube bij de beschrijving van de video. https://youtu.be/0dFDQ-EWAPA?si=DD4Bz6wIex6KfF1b

Wim Bloemendaal

We waren deze week even bij Wim Bloemendaal in Bussum. Deze 89-jarige radio-icoon (VARA/VPRO) is immer helder, kritisch en accuraat. De praatstoel stond er nog steeds alsook de overvolle boekenkast en "Het Konijn", Sharon zijn Amerikaanse echtgenote. Bijna 4 uren ratelde Wim er op los. Associërend van onderwerp naar onderwerp. Van Freiburg naar handpoppen en van treinreizen naar bouwdozen. Strammer dan ooit maar met dezelfde pret in de ogen.

 In 1988 hoorde ik in het VARA-programma "Moondogs" de muziek die mijn grote liefde zou worden. KLEZMER! Wim Bloemendaal draaide in twee uren de platen van zijn vader en opname's van de revivalbands uit de USA. Dat was voor mij en Tseard Nauta de aanzet om de klezmerband Di Gojim te beginnen en met dit materiaal konden we zeker twee CD's vooruit. Vanaf dat jaar stamt de vriendschap met Wim. Hij presenteerde in 1990 onze eerste CD in Vierhouten. Toevallig de plaats waar hij een deel van de oorlog ondergedoken had gezeten. In november 1994 hadden we het geweldige idee om met een bus vol fans af te reizen naar Berlijn waar we concerten gingen geven. Ik kon als part-time buschauffeur voor een schappelijke prijs een bus en een extra chauffeur huren. Wim was van de partij. Ik had op afstand logies geregeld. Waaronder een jeugdherberg. Toen de fans hun onderkomen gingen bekijken gingen wij vast de zaal besnuffelen. In de coulissen viel de vriendin van de drummer flauw en was er plotseling rumoer. De jeugdherberg lijkt op een oud SS-kamp met banieren van de Hitlerjugend. Onze Joodse fans zijn in shock. We stellen voor gastgezinnen te zoeken. Aan het eind van eerste concert vragen we het publiek. Iedereen werd ondergebracht. De volgende dag werd een citytour met de bus gehouden met Wim als gids. Hij had jaren in Berlijn gewoond en wist vele wederwaardigheden te vertellen. Het werd een combinatie van Moondogs en Trucks, met de diepbruine commentaarstem van Wim. Een onvergetelijke trip. Ik ben een paar keer bij hem op bezoek geweest in Hilversum en meestal op onchristelijke tijden. Het programma " De verzamelde zenders van Peasens en Moddergat" werd om 5 uur s'ochtends live uitgezonden. We delen de voorliefde voor de Jiddische muziek en oude auto's. Op een winteravond strandde ik met mijn oude Saviem schoolbus in Bussum en werden mijn 4 kinderen door Sharon van warme chocolademelk voorzien. Uiteindelijk was de ANWB mijn redder. Wim is een man met encyclopedische kennis en een ijzeren geheugen. Beste Wim: "Op naar de 100!"

Yapp's Nickelodeon

Tijdens de lockdowns van '20-'22 werd ik op mezelf teruggeworpen. In deze chaotische periode kwam het idee op om een virtuele bioscoop te creëren. Met een bescheiden verdienmodel. €10,- per maand voor een wekelijkse muziekclip. Vanuit deze kamer met een gordijn als greenscreen, een skelet en een hoop instrumenten stuurde ik mijn filmpjes de wereld in.

In 2 jaar heb ik zo'n 100 filmpjes gemaakt. Op zijn top had ik 60 bezoekers per maand. Dit filmbestand werd de basis van een multimediaal concert. 1 Muzikant met 10 instrumenten en een bioscoopscherm. Na een paar inspeelconcerten op "Fete de la Musique" en diverse auberges beleefde Yapp's Nickelodeon zijn vuurdoop in Theatre de la Passerelle in Limoges.

De reacties van het Franse publiek. "We vonden de show van Yapp echt ontroerend, met zijn oprechtheid en poëzie, een combinatie van humor met verdriet, liefde met vreugde. Hij deelde een stukje van zijn leven met ons, hij bood ons zijn hart met al zijn talent als theatermaker en muzikant, met oprechtheid en emotie, en we waren diep geraakt. Gilles en Odile"(Montlucon).

De reactie van directeur Michel Bruzat van La Passerelle:

“Je neemt ons mee naar andere kusten, naar een andere lezing van de wereld. Muziek is de eerste vorm van geestelijk verzet. Jouw werk weerspiegelt de man die jij bent.Bij jou waait de wind! MERCI!

En toen op weg naar Nederland voor de Nederlandse première in Gouda.

Live in Gouda

En ....het Nederlandse publiek?

’Erg bijzonder. Jaap beschikt over een meeslepende betoverende muzikaliteit en creativiteit die hij uit in het bespelen van meer dan 10 instrumenten, prachtig in beeld brengt door te verhalen over zijn familie, van voor zijn geboorte en later, met persoonlijke foto's en breder welgekozen filmpjes over leven, liefde, dood en

 de waarde van thuis zijn thuis hebben... En zijn energie, zijn Klezmerklanken leiden je ziel naar een wereld waar geen terug is…’

Heleen Janssens (kunsthistorica)

Wat valt er nog te zeggen? Spelen!!

Joost Nuissl

De Stranding 

tekst Joost Nuissl

Prikkeldraad en drijfzand
Vlotje aan de waterkant
Met natte pak als natte zak
Om smalle schouders
Zochten wij knieenknikkend onze ouders
Bang, fantasie of echt gebeurt
't Kon nog niet schelen

Botenbouwer drenkeling
Kap'tein op zeekastelen
Vlug in bad, net zo nat
Maar zonder zorgen
Wat je wou of wat je zou
't mocht nog verborgen
Lang omdat je nog niet liegen kon
Hoe gek je het ook verzon

Joost Nuissl kwam in 2003 bij mij langs in Gouda om een exemplaar op te halen van de CD Oostenwind van mijn toenmalige band Di Gojim. Wij hadden samengewerkt in de productie van de Nederlandstalige teksten voor de CD. Hij was op weg naar Fred Delfgaauw voor een voorstelling waarin zijn nummer "De Stranding" van die CD een rol zou spelen. Ik dwong hem een kopje espresso te drinken van mijn allernieuwste aanwinst. Een 60-er jaren Caravelex uit Milaan. Een handmatige espressomachine waar nu kapitalen voor worden betaald. "De beste espresso die ik ooit heb geproefd", zei hij en vertrok schielijk naar Gorinchem. 

Onze eerste ontmoeting  vond plaats in 1994 in zijn theater " De Kleine Komedie" in Amsterdam. We bespraken voorbereidingen voor de première van ons programma "Fun Sjtetl un Sjtets". We kregen een heel weekend! Wat een mooie tijd was dat. Een tijd waarin programmeurs met visie avontuurlijk konden programmeren en met hun keuze het publiek meenamen in verrassende avonden. Arie Davidow schreef op Klezmershack (USA) een lovende recensie over het nummer "De Stranding". I can't speak to the Dutch lyrics, but I can speak to the joy of listening to the exuberance and instrumental skill and soulful singing of the band (great vocal eruptions and I am particularly in love with Jaap Mulder's strained tenor). " 

Joost is gisteren op 79 jarige leeftijd overleden. En met hem een tijdperk.

Stolpersteine

Op 29 september vond de Stolpersteine legging in Arnhem plaats. 25 stenen op 10 plaatsen. Mijn Héjre Kati band was uitgenodigd om de de conferentie in het stadhuis muzikaal te omlijsten en ik begeleidde de steenlegging met passende nigunim (Chassidische melodieën). Met stemmige Jiddische en zigeunermelodiëen werden de deelnemers door ons ontvangen. Ik zei dat voor mij het spelen van zigeunermuziek op deze gelegenheid het leggen van een onstoffelijke Stolperstein betekende. Ook legde ik uit waarom ik koos voor het Duitstalige lied Gretha als intermezzo voor de voordracht van Bertien  Minco, directeur van het bezoekerscentrum Westerbork. Het gaat er om dat het duidelijk is dat de gedeporteerden in eerste instantie Duits, Nederlands of Frans waren. Daarna pas Jood. Duits is geen schuldige taal en het gedicht Gretha van Adam Kuckhof is een van de meest indringende liefdesliedjes. Wat schrijf je aan je geliefde als je weet dat morgen de strop wacht? Norbert Glanzberg zette het op muziek. Over hem een volgende keer. Het lied maakte diepe indruk.

                                                 Gretha 

Une Kaléidoscope de l'être humain

26 September jl. vond de première plaats van mijn nieuwe Nickelodeon programma "Kaléidoscope" in La Porcherie bij "Comme à la Gare. Een filmconcert dat het huidige tijdsbeeld reflecteert en dat tot nadenken stemt.  Ik had de afstand van mijn dorp tot de zaal toen reeds drie keer afgelegd vanwege het vergeten van elementaire kabels. Checklist misschien? De gelegenheid is een sympathiek zaaltje in een oude boerderijschuur. Alle stoelen waren bezet en de in mijn ogen licht oncomfortabele voorstelling ging van start. In de loop van het concert nestelden meer en meer kinderen zich op de eerste rang en deelden in de betoverende sfeer. Na het concert overzag ik een slagveld van geëmotioneerde en licht verbijsterde toeschouwers. Het concert had de mensen geraakt. Kippenvel en tranen! Met name Midnight Parasites met zijn intrinsieke bood sprak tot de  verbeelding. Ik was er in geslaagd een 100% andere voorstelling te maken dan " La recherche des racines perdues". Mijn eerste Nickelodeon concert. Op naar Nederland!

Cirque Romanès Paris

Ik laat Alexandre Romanès directeur van het gelijknamige circus, dichter en houder van het "Legion d'Honneur" aan het woord.

" Toenhij het podium opkwam, moest ik denken aan Yehudi Menuhin, die ik een beetje kende van een week met hem in Cirque Romanès. De instrumenten werden voor hem uitgestald, hij pakte er een op en ik zei bij mezelf: "Deze muzikant is niet doorsnee", maar bij het tweede instrument dacht ik zonder aarzelen: "Deze muzikant is uitzonderlijk." Er zit zoveel intelligentie, zoveel verfijning in zijn spel, en om me door niets te laten afleiden, sloot ik mijn ogen. Vanaf dat moment was ik niet meer op aarde. Menuhin zei tegen me toen we weggingen: "Alexandre, ik zal aan je denken tot ik sterf." Mijn lieve Yapp, : ook ik zal aan je denken tot ik sterf. Als we elkaar weer zien, hoop ik dat we elkaar nooit meer zullen verlaten."   

Sneller dan verwacht kwam het vervolg. Februari 2025 werd er een benefietconcert georganiseerd voor behoud van Cirque Romanes Paris. Ik zocht contact me Lo Schuh, de man die in mij in Frankrijk promoot. Ik zou graag een bijdrage leveren aan het behoud van het circus. We verbleven in een appartement in het 16e arrondissement. In het circus aangekomen werden we warm ontvangen en de 30 minuten Balkandance set ging er in als koek. Na afloop werd ik aan mijn jasje getrokken door Ignace. Hij bleek de helft tezijn van het DJ duo "Nomadic Kolektiv uit Parijs. Hij was geïnteresseerd in een samenwerking voor een album. Onlangs werd dit bevestigd. In de loop van het jaar bezochten we een paar keer het circus en op een van deze bezoeken vroeg Alexandre Romanès of ik wilde deelnemen als muzikant in de nieuwe voorstelling. Dat moest ik even verwerken. 

 Ik , Jaap uit Nederland, ben de eerste Gadjo in het circus Romanès

Parijs Victor(y) Hugo

In februari togen we naar Parijs voor mijn concert in het kader van een literair theatraal festival. Het Théâtre Victor Hugo aan de gelijknamige boulevard was het podium waar mijn Parijse première ging plaatsvinden.  

En wat er verder gebeurde

 Ik ben op weg naar Arnhem voor  een Stolpersteine concert op 29 september. Even terug in de tijd. Na november 2023 drie dagen in Theatre de la Passerelle te Limoges te hebben gespeeld kwam er in 2024 een uitnodiging voor Parijs. Ik was in mijn busje op weg naar Nederland om met mijn vrienden van Hejre Kati een demo op te nemen. Tevens was er een concert in Arnhem gepland bij de Stolpersteine legging. Ik was net voor Nijvel in België. Na een koffiestop kreeg ik telefoon uit Parijs. Of ik mijn film/muziekprogramma in Théâtre Victor Hugo wilde spelen. Van opwinding verspilde ik mijn koffie en reed in alle euforie weg. Bij Nijvel rook ik onraad en remvoegen. Handrem niet gelost!! Met rook en rammelend achterwiel Nijvel binnen gehobbeld. Wat een bende! Ik bespaar jullie details maar de koelvloeistof begon te koken en dat was niet vanwege de motor. Na vier dagen verbanning in Nijvel kwam mijn lieftallige schoondochter Jessica mij ophalen. Het concert was zo succesvol dat het geprolongeerd werd. Tevens speel ik bij elke legging een soort van Kaddish. Nu maar de trein genomen.